Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Εβδομάδας Σκοτεινού Ουρανού, θελήσαμε να λάβουμε τη πρωτοβουλία να εκφράσουμε τις ανησυχίες εμάς, αλλά και πολλών άλλων, σχετικά με την τοποθέτηση των νέων λαμπτήρων οδικού φωτισμού. Μέσω επιστολής που έχουμε ετοιμάσει και αποστείλει στους αρμόδιους φορείς ενημερώνουμε για τη φωτορύπανση και προτείνουμε λύσεις. Παρακάτω κοινοποιούμε μερικά βασικά σημεία της επιστολής μας για ευαισθητοποίηση και προβληματισμό.
Οι κύριες μας ανησυχίες
Εστιάζοντας στους νέους λαμπτήρες οδικού φωτισμού, μερικές από τις κύριες μας ανησυχίες είναι:
- Το άσπρο φως που εκπέμπουν οι καινούργιοι λαμπτήρες, σε συνδυασμό με την έντασή τους, αναστατώνουν τον κιρκάδιο ρυθμό τόσο των ανθρώπων όσο και των ζώων. Είναι στη φύση του ανθρώπου να χαλαρώνει και να ξεκουράζεται σε χαμηλό φωτισμό κατά τις βραδινές ώρες. Εξωτερικά ερεθίσματα όπως το μπλε φως που εκπέμπουν οι λαμπτήρες αυτοί μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα εναλλαγές στη διάθεση και διαταραχές ύπνου.
- Λαμπτήρες με υψηλή ένταση τοποθετούνται ευρέως σε οικιστικές περιοχές, πράγμα που οδηγεί σε αχρείαστο και ενοχλητικό φωτισμό στα μπαλκόνια, στις αυλές και μέσα στα σπίτια.
- Λόγω κυρίως γυρτών πασσάλων, πολλοί από τους λαμπτήρες φέγγουν κατ’ ευθείαν στα μάτια των οδηγών. Εκτός από το γεγονός ότι αυτό ξαφνιάζει τους οδηγούς, μειώνει επίσης δραστικά την ικανότητά τους να βλέπουν στο σκοτάδι. Ως επακόλουθο, αυξάνεται ο κίνδυνος για όλους τους χρήστες του οδικού δικτύου.
- Σε αντίθεση με τους λαμπτήρες παλαιού τύπου (ατμών νατρίου), οι συγκεκριμένοι λαμπτήρες LED παράγουν φως με ευρύ φάσμα, γεγονός το οποίο καθιστά πολύ δύσκολη, μέχρι αδύνατη την απόρριψη του φωτός τους από φίλτρα αστρονομικών εφαρμογών.
- Παρ’ όλο που η αποδοτικότητα των λαμπτήρων LED είναι κατά πολύ καλύτερη από αυτή των συμβατικών λαμπτήρων, η χρήση λαμπτήρων υπερβολικής φωτεινότητας, σε συνδυασμό με το μεγάλο αριθμό αυτών, οδηγεί σε σπατάλη ενέργειας και αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
- Παρατηρούμε ανεξέλεγκτη επέκταση της τοποθέτησης των καινούργιων λαμπτήρων τόσο στις ορεινές περιοχές όσο και στις προστατευμένες παραθαλάσσιες περιοχές. Δυστυχώς, ήδη έχουμε δει μείωση της ποιότητας του νυκτερινού ουρανού. Υπάρχει κάποιος σχεδιασμός για τη προφύλαξή των ευαίσθητων αυτών περιοχών;
Στην παραπάνω φωτογραφία βλέπουμε ως φόντο το Γαλαξία. Αυτό είναι ένα θέαμα το οποίο δεν είναι απίθανο να χάσουμε στο άμεσο μέλλον εάν δε φροντίσουμε να το διαφυλάξουμε. Ως συνεχιστές ενός πολιτισμού άρρηκτα συνδεδεμένου με το νυκτερινό ουρανό, πιστεύουμε ότι είναι χρέος μας να δράσουμε πριν είναι αργά. Σε αντίθεση με άλλα περιβαλλοντικά προβλήματα, η φωτορύπανση είναι ίσως πιο εύκολα αναστρέψιμη.
Πρακτικές λύσεις για τη φωτορύπανση
Αντιλαμβανόμαστε ότι ο οδικός φωτισμός είναι απαραίτητος, επίσης αντιλαμβανόμαστε τις πρακτικές δυσκολίες που υπάρχουν πριν μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο της φωτορύπανσης. Στόχος μας όμως είναι η ευαισθητοποίηση των αρμοδίων και η δημιουργία ενός καρποφόρου διάλογου. Με το σκεπτικό αυτό, αισθανόμαστε την ανάγκη να προτείνουμε μερικές πρακτικές λύσεις για τη φωτορύπανση:
- Η επίδραση του οδικού φωτισμού μπορεί να μειωθεί δραματικά με την τοποθέτηση καλυμμάτων που διασφαλίζουν ότι το φως κατευθύνεται προς τα κάτω. Παρόμοια καλύμματα οδηγούν επίσης το φως μακριά από οικίες.
- Τοποθέτηση λαμπτήρων μόνο στις περιοχές που χρειάζεται. Έχουμε παρατηρήσει ότι φωτίζονται σημεία στα οποία δεν υπάρχει καμία δραστηριότητα.
- Όταν αντικαθίστανται λαμπτήρες, αυτοί να αντικαθίστανται με λαμπτήρες που εκπέμπουν θερμό φως. Αυτό μπορεί να μετριάσει πολλές από τις αρνητικές επιπτώσεις της φωτορύπανσης.
- Χρήση «έξυπνου» φωτισμού. Τα φώτα δε χρειάζεται να ανάβουν όταν δεν υπάρχει καμία κίνηση.
- Χρήση λαμπτήρων χαμηλότερης έντασης, όπου αυτό είναι δυνατόν.
- Καθορισμός περιοχών όπου πρέπει να διασφαλιστεί ο νυκτερινός ουρανός. Παρόμοιες πρωτοβουλίες υπάρχουν ήδη στο εξωτερικό, αλλά και σε άλλους τομείς (π.χ. Natura 2000). Αισθανόμαστε ότι σε περιοχές όπως το Τρόοδος και το Δάσος της Πάφου είναι απαραίτητο να διασφαλίσουμε την ποιότητα του νυκτερινού ουρανού και την προστασία του φυσικού κόσμου.
Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι η πρόσβαση στον αμόλυντο νυκτερινό ουρανό έχει αναγνωριστεί παγκόσμια ως ένα θεμελιώδες δικαίωμα το οποίο πρέπει να διατηρηθεί. Μάλιστα, το 1992 η UNESCO αναγνώρισε τον νυκτερινό ουρανό ως παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. Είναι αξιοσημείωτο ότι τα τελευταία 50 χρόνια, το επίπεδο της φωτορύπανσης έχει αυξηθεί πάνω από 1000%. Δυστυχώς, προς το παρόν, ή τάση αυτή δε φαίνεται να αλλάζει.
Παρακάτω μπορείτε να δείτε ένα σύντομο βίντεο από το International Dark-Sky Association το οποίο συνοψίζει μερικά από τα κύρια προβλήματα που προκαλεί η φωτορύπανση.